0

Defensie had geen conclusies mogen trekken over (on)schadelijkheid burnpits

Heeft het ministerie van Defensie een groter risico genomen met het gebruik van zogenoemde ‘burnpits’ in Afghanistan dan tot nu toe werd gedacht? Externe onderzoekers concluderen dat de metingen, door Defensie zelf, niet allemaal goed zijn uitgevoerd. Ook geven de metingen een onvolledig beeld, zeggen de onderzoekers van het Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS) van de Universiteit Utrecht.

Tijdens militaire operaties, zoals die in Afghanistan, was de verwerking van afval een logistiek probleem. Daarom werd al het militair afval verbrand in een gat in de grond. Denk aan plastic, voedsel, menselijke ontlasting, maar ook accu’s, rubber, munitie, piepschuim en verf.

De burnpit werd met regelmaat aangestoken met brandstof, waardoor de verbranding op lage temperatuur plaatsvond. Eerder onderzoek wees al uit dat de rook die hierbij vrijkomt gezondheidsschade kan veroorzaken.

Burnpit-problematiek

Onderzoeker en oud-lid van de Gezondheidsraad Dick Heederik had liever gezien dat ze met een meer sluitend antwoord hadden kunnen komen over de risico’s van potentiële blootstelling aan burnpits, zegt hij. “Maar dat laat de beschikbare informatie niet toe.”

Heederik werd samen met drie collega-onderzoekers van het IRAS door het ministerie van Defensie gevraagd te kijken naar de beschikbare literatuur over gezondheidsschade bij militairen door burnpits. Dat resulteerde in het rapport Burnpit problematiek, dat in april 2021 verscheen.

Eerder onderzoek niet informatief

Het ministerie van Defensie communiceerde na het verschijnen van het rapport zelf dat het gedane onderzoek geen nieuwe inzichten had opgeleverd. Die conclusie klopt technisch gezien, zegt Heederik, maar dat komt vooral doordat de beschikbare literatuur en onderzoeken ondermaats zijn.

“Die studies zijn zo globaal dat onze conclusie was: ze zijn niet informatief. Eigenlijk moeten we concluderen dat al die studies die onder militairen zijn gedaan, te algemeen zijn om conclusies over burnpits te kunnen trekken.”

Honderden meldingen

De afgelopen jaren hebben honderden militairen gemeld ziek te zijn geworden van de rook die vrijkomt bij burnpits. Jurist Ferre van de Nadort opende zelf een meldpunt en schrok van het aantal meldingen.

“Vooral jonge mensen met ernstige hart- en vaatziekten of longproblemen melden zich. Ik begrijp uit de literatuur dat dat te maken kan hebben met de rook die uit een burnpit vrijkomt.”

‘Metingen slecht uitgevoerd’

Van de Nadort is van mening dat de luchtkwaliteitsmetingen tijdens de militaire missie in Afghanistan, waar het onderzoek zich op toespitst, slecht zijn uitgevoerd. “We hadden er al eerder op gewezen dat de luchtkwaliteitsonderzoeken van Defensie ver beneden de maat waren. Kapotte en verkeerde meetapparatuur, op verkeerde locaties, dagen die ontbreken in meetrapporten. Het is een rommeltje, het rammelt aan alle kanten.”

Defensie laat EenVandaag desgevraagd weten het belangrijk te vinden ‘in de toekomst over meer data te kunnen beschikken over blootstellingen tijdens missies en deze meer te kunnen relateren aan mogelijke gezondheidsrisico’s en eventuele gezondheidsklachten’.

‘Minister had dit niet moeten zeggen’

Onderzoeker Heederik: “Het gaat om heel incidentele metingen, die geven een heel beperkt beeld. Eigenlijk is er een hele andere meetstrategie nodig om de blootstelling van die militairen in kaart te brengen. Dan moet je sowieso niet een paar dagen wat metingen doen om een beeld te krijgen.”

Toch liet voormalig Defensieminister Ank Bijleveld de Tweede Kamer in 2020 weten dat er tijdens metingen ‘geen waarden waren gemeten die lagen boven de gezondheidsnorm’. Heederik is van mening dat de minister dat niet zomaar kon zeggen op basis van de onderzoeken die er beschikbaar waren. “Ik zou heel voorzichtig zijn met zo’n conclusie, want ik zou die niet op grond van de blootstellingsstudies durven stellen.”

WOB-verzoek

En dan is er nog iets opmerkelijks: op 11 juli 2019 liet minister Bijleveld aan EenVandaag weten dat het RIVM bereid was gevonden om onderzoek te doen naar de effecten van de rook van burnpits. Maar uit mailwisselingen, verkregen met de Wet Openbaarheid van Bestuur, blijkt dat het RIVM het onderzoek niet wilde doen.

Toen EenVandaag nogmaals navraag deed bij het RIVM liet deze weten dat het onderzoeksvoorstel ‘niet paste bij de rol van het RIVM’. Pas daarna kwam het ministerie uit bij het IRAS, waar onderzoeker Heederik met drie anderen een literatuuranalyse deed van een eerder onderzoek van Defensie.

Enkele dagen later

In een schriftelijke reactie laat Defensie laat weten dat de contacten tussen het RIVM en het ministerie telefonisch plaatsvonden. “De exacte datum wanneer het RIVM aan Defensie liet weten het onderzoek niet uit te willen voeren, is niet bekend.”

Wel schrijft het ministerie dat ‘enkele dagen nadat de toenmalig minister van Defensie bij u in de uitzending het interview heeft gegeven in juli 2019, het RIVM aan Defensie laten weten dat zij het onderzoek niet willen doen’.

Chroom-6

Heederik erkent dat de conclusies van het onderzoek wat hem betreft onbevredigend zijn. “We zitten hier toch met de onbevredigende situatie dat we niet meer kunnen zeggen of de rook nu schadelijk was of niet.”

Ook vanwege het feit, zo zegt hij, dat er niet goed is gemeten waar dat misschien wel had gemoeten. “We hebben in Nederland ook de problematiek rondom Chroom-6, waar het net als bij burnpits de vraag is of blootstelling eraan tot ziekte heeft geleid. Ook daar kan die vraag niet meer beantwoord worden.”

Compensatie

“Toch wordt ook in die zaak wel besloten tot compensatie (van slachtoffers, red.)”, vervolgt Heederik. “Mede omdat ook daar duidelijk is geworden dat men (Defensie, red.) vroeger maatregelen had moeten nemen.”

“In het geval van Chroom-6 gaat het dus meer om de verantwoordelijkheid van Defensie naar de werknemers dan om de effecten van de rook van burnpits. Afhankelijk van het antwoord op die vraag kun je zeggen: we willen iets van compensatie bieden.”

‘Defensie heeft verzuimd’

Jurist Van de Nadort, die honderden militairen juridisch bijstaat, vindt dat Defensie heeft verzuimd de gezondheidsrisico’s in kaart brengen. En daarmee heeft verzaakt als het gaat om goed werkgeverschap. “Defensie had als werkgever de plicht de blootstelling te registreren. Die plicht hebben ze nagelaten. Dan kun je nu niet zeggen: jammer dan militairen, je moet nu zelf maar bewijzen dat je ziek bent geworden.”

Het ministerie van Defensie zegt daarover de wetenschappelijke ontwikkelingen en literatuur rondom burnpits te blijven volgen, evenals ontwikkelingen bij internationale partners. “Mocht er in de toekomst meer duidelijkheid ontstaan over de relatie van gezondheidsklachten van veteranen en missies, dan zal Defensie haar verantwoordelijkheid als werkgever blijven nemen.”

4

RIVM: wij doen helemaal geen onderzoek naar burnpits

Het RIVM verricht, in tegenstelling tot wat minister Ank Bijleveld (defensie) tot voor kort beweerde, geen onderzoek naar de schadelijkheid van burnpits. Dat bleek toen burnpit.nl navraag deed bij het RIVM over de onderzoeksvraag. Er bleek in juni dit jaar “abusievelijk” een concept-brief naar het RIVM te zijn gestuurd en het was direct duidelijk dat zij geen onderzoek gingen doen.

Bron: Dagblad van het Noorden

Minister Bijleveld gaf in juli en september aan nog in gesprek te zijn met het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). In werkelijkheid liet het kennisinstituut al in juni aan Defensie weten een toetsend onderzoek naar giftige brandkuilen niet uit te voeren.

,,Zeer bijzonder. Je kondigt met veel bombarie aan dat het RIVM dit onderzoek uitvoert, maar je weet eigenlijk van meet af aan al dat het niet gaat gebeuren”, zegt jurist Ferre van de Nadort uit Beilen. Hij staat ruim zeshonderd militairen bij die claimen ziek te zijn geworden door de zogeheten burnpits. Dat de minister nu pas begin deze maand meldde dat het RIVM is afgehaakt, noemt hij lastig te verteren. ,,Dit betekent weer maanden vertraging.”

 

Giftige rook

Door de giftige rook uit burnpits zijn honderden Nederlandse militairen tijdens hun uitzending mogelijk ernstig ziek geworden. Tijdens missies (onder meer in Afghanistan, Irak en voormalig Joegoslavië) verbrandde het leger afval in grote kuilen op of bij het militaire kamp (burnpits). Onder meer de rook die daarbij werd uitgestoten zou giftig zijn. Dagelijks werden tientallen tonnen aan huishoudelijk afval, banden, afgewerkte olie, accu’s, chemisch en medisch afval, verf, rubber en brandstof op het vuur gegooid.

Verbranding van afval in Irak.

Van alles werd er verbrand in de burnpits die vlakbij Nederlandse legerbases waren geplaatst. Deze foto is gemaakt in Irak

Van de Nadort zegt dat een deel van de militairen die zich hebben gemeld longproblemen, zoals astma en COPD, hebben gekregen na hun uitzending. Er zijn zelfs meldingen over herseninfarcten, hart- en vaatziekten en lymfeklierkanker. De giftige burnpits worden aangewezen als boosdoener.

Maar eerder onderzoek, uitgevoerd namens defensie, zou aantonen dat niet onomstotelijk vaststaat dat de militairen ziek zijn geworden door die brandkuilen. Een toetsend onderzoek – door het RIVM – zou daarom volgens Bijleveld nodig zijn. Hoewel defensie dus al maanden wist dat het RIVM het onderzoek niet gaat doen, is dit sinds drie weken via Kamervragen bekend geworden.

 

‘Lerend kritisch vermogen’

Het ministerie van Defensie is nu in gesprek met het Institute for Risk Assesment Sciences (IRAS) van de Universiteit van Utrecht om het onderzoek te doen. Het RIVM heeft de opdracht afgewezen omdat het vindt dat het ministerie dit zelf moet doen omdat dit past bij hun rol als werkgever.

Volgens een woordvoerder van het RIVM zou het ministerie zelf ‘dat lerende kritische vermogen moeten organiseren rond arbo-gerelateerde onderzoeken’. ,,Naar mijn mening is, als je kijkt naar de manier hoe ze nu met burnpits omgaan, een zelflerend vermogen nog ver te zoeken”, vindt jurist Van de Nadort.

Giftige rook trok over de Nederlandse bases.

Woensdag vindt er een debat plaats in de Tweede Kamer waar de burnpits mogelijk ook worden besproken.